Po upadku socjalistycznej Jugosławii na początku lat 90. rządy komunistyczne zostały zastąpione przez koalicję trzech partii etnicznych w dzisiejszej Bośni i Hercegowinie. Po tym, jak Słowenia i Chorwacja ogłosiły niepodległość od Jugosławii, doszło do poważnych napięć wśród ludności Bośni i Hercegowiny. Serbowie opowiadali się za pozostaniem częścią nowopowstałej Jugosławii. Z drugiej strony muzułmańscy Bośniacy i Chorwaci chcieli niepodległości. Bośniacy i Chorwaci ogłosili niepodległość Bośni i Hercegowiny w referendum 3 marca 1992 roku. Serbowie zbojkotowali referendum i ustanowili własną republikę.
Spór polityczny przerodził się w konflikt zbrojny, którego ofiarami padło wielu obywateli BiH (wielu z nich w ramach czystek etnicznych) i który znacznie zwiększył wzajemną wrogość między narodami kraju. W tej wojnie praktycznie każdy walczył przeciwko każdemu. Konflikt w Bośni pomogła rozwiązać Organizacja Narodów Zjednoczonych. Zaciekłe walki zakończyły się dopiero pod naciskiem Stanów Zjednoczonych wraz z podpisaniem traktatu pokojowego w 1995 roku. Jednak złożoność relacji między etnicznie, religijnie i światopoglądowo podzielonymi populacjami w Bośni i Hercegowinie, a nawet na całych Bałkanach, często kończy się konfliktem nawet dzisiaj. Piłka nożna często otwiera stare blizny na gorących Bałkanach. Jednymi z najbardziej napiętych derbów na Bałkanach są derby miasta Mostar (Mostarski gradski derbi).
Mostar przecięty na pół
Dwa największe kluby w Mostarze, stolicy Hercegowiny, to HŠK Zrinjski i FK Velež. Założony w 1905 roku Hrvatski Sportski klub Zrinjski Mostar jest najstarszym klubem piłkarskim w Bośni i Hercegowinie. Jest wspierany przez chorwacką ludność miasta, która koncentruje się na prawym, zachodnim brzegu rzeki Neretwy. "Zrinjski" w nazwie klubu symbolizuje odniesienie do chorwackiej szlacheckiej rodziny Zrinjskich. Oprócz nazwy, o chorwackiej tożsamości klubu świadczy także jego godło.
FK Velež został założony w 1922 r. Nazwa klubu pochodzi od góry Velež w pobliżu Mostaru. Velež to klub Bośniaków, jugosłowiańskiego narodu o islamskiej tradycji. Bośniacy mieszkają głównie na lewym brzegu rzeki Neretwy we wschodniej części Mostaru. Dzisiejsza nazwa to Fudbalski klub Velež Mostar. Oryginalna nazwa Radnički Športski Klub (Robotniczy Klub Sportowy), zarówno w skrócie, jak i symbolice, pozostaje częścią herbu klubu.
Rywalizacja między tymi dwoma klubami obejmuje nie tylko konflikt narodowości, religii i geografii, ale także opinii. Za oboma podmiotami stoją duże grupy fanatycznych kibiców. HŠK Zrinjski jest wspierany przez Ultras, podczas gdy FK Velež jest wspierany przez tak zwaną Armię Czerwoną. Ultras to wyłącznie etniczni Chorwaci, podczas gdy Armia Czerwona składa się głównie z Bośniaków. Co więcej, Ultras prezentują (często skrajnie) prawicowe poglądy, podczas gdy Armia Czerwona jest silnie lewicowa.
Wydalenie z domu
Pierwszy mecz pomiędzy rywalami z Mostaru odbył się w latach 20. ubiegłego wieku. Rywalizacja między nimi była już znacząca w okresie międzywojnia. Jednak po wojnie (w latach 1945-1992) działalność Zrinjskiego została zakazana. Powodem było to, że drużyna brała udział w rozgrywkach ligowych w zdominowanej wówczas przez faszystów Chorwacji w okresie wojennym.
W drugiej połowie XX wieku Velež był jedynym dużym klubem w Mostarze. Swoje mecze rozgrywał od 1958 roku na Stadionie pod Bijelim Brijegom. Znajduje się on jednak w chorwackiej części miasta i z powodu wojny w Bośni w latach 90. Velež musiał przenieść się na "ich" stronę rzeki. W 1995 roku Velež otworzył nowy stadion Rodeni we wschodniej części miasta. Stadion pod Bijelim Brijegom został "zajęty" przez klub Zrinjski w tym samym czasie po wznowieniu działalności, co dolało oliwy do ognia w i tak już napiętych stosunkach między dwoma obozami.
Derby są również ważne ze sportowego punktu widzenia
W okresie socjalizmu Velež był jednym z czołowych klubów w Bośni i często odnosił sukcesy w całej Jugosławii. Trzy razy zajął drugie miejsce, a cztery razy trzecie w lidze jugosłowiańskiej. Dwukrotnie wygrał Puchar Jugosławii. Jednak Velež nie odniósł takiego sukcesu w utworzonej później lidze bośniackiej. Spędził nawet wiele sezonów tylko w drugiej lidze. Powrócił do elity w 2019 roku, zajmując doskonałe trzecie miejsce w sezonie 2020/2021 (dwa punkty przed miejskim rywalem Zrinjskim, który zajął piąte miejsce).
Obecnie to HŠK Zrinjski odnosi większe sukcesy, nawet do tego stopnia, że "chorwacki" klub jest obecnie panującym mistrzem Bośni i Hercegowiny oraz hegemonem ostatniej dekady. Zrinjski zdobył tytuł mistrza Bośni i Hercegowiny sześć razy w ciągu ostatnich 10 sezonów, raz zajmując drugie miejsce i dwa razy trzecie (tylko w jednym ze wspomnianych sezonów zajął piąte miejsce, za swoimi odwiecznymi rywalami).
FK Velež dobrze rozpoczął obecny sezon. Po dwóch pierwszych kolejkach ma na koncie cztery punkty. Zrinjski dostał wolne na początku sezonu ligowego, by spróbować powalczyć o awans do fazy grupowej jednego z europejskich pucharów. W drugiej rundzie Ligi Mistrzów nieznacznie przegrał ze Slovanem Bratysława, a teraz ma szansę w trzeciej rundzie Ligi Europy, gdzie jego przeciwnikiem będzie mistrz Islandii Breidablik. Zrinjski rozpocznie ligę w derbach Mostaru przeciwko FK Velež. Mecz zostanie rozegrany na "chorwackim" brzegu rzeki Neretwy.
Kolejne derby tygodnia
Środa, 9 sierpnia
21:45 - Portugalia - Supertaça (Superpuchar)
O Clássico
Dwa największe i najbardziej utytułowane kluby w Portugalii zmierzą się w bezpośrednim pojedynku o Superpuchar. Benfica ze stolicy, Lizbony, ma na swoim koncie 85 trofeów, podczas gdy rywale z Porto zdobyli ich 84. Portugalskie O Clássico nie jest meczem derbowym z czysto geograficznego punktu widzenia, ale rywalizacja między Benficą i FC Porto, a także między dwoma największymi miastami Portugalii, jest ogromna.
Piątek 11 sierpnia
20:00 - Holandia - Eerste Divisie (2. liga)
Derby Noordoost-Brabantse (derby północno-wschodniej Brabancji)
Program drugich najwyższych holenderskich rozgrywek rozpoczyna się meczem derbowym pomiędzy FC Den Bosch i TOP Oss. Oba kluby mają swoje siedziby w północno-wschodniej części prowincji Brabancja Północna. Den Bosch pochodzi ze stolicy prowincji 's-Hertogenbosch (której nazwa została uproszczona do Den Bosch), a TOP z miasta Oss, położonego około 20 kilometrów dalej na wschód.
Sobota, 12 sierpnia
19:30 - Austria - Bundesliga
Derby Linzu (Linz derby)
W sezonie 2023/2024 w austriackiej ekstraklasie oprócz derbów Wiednia rozegrane zostaną kolejne derby miasta. FC Blau-Weiß Linz awansował do Bundesligi po raz pierwszy w historii i spróbuje zaskoczyć LASK Linz, klub, który w ostatnich latach był jednym z najlepszych austriackich klubów, w derbach Linzer.
19:30 - Irlandia - Dywizja 1 (2. liga)
Derby regionu Midlands
W regionie Midlands w Irlandii (w środkowej części wyspiarskiego kraju) dwoma wielkimi rywalami piłkarskimi są obecnie drużyny drugiej ligi Longford Town i Athlone Town. Do końca sezonu pozostało 13 kolejek. Athlone jest w stanie zagwarantować sobie miejsce w play-offach o awans do pierwszej ligi. Longford traci do rywali z pozycji play-off zaledwie jeden punkt i ma ich na koncie 6.
20:00 - Polska - Ekstraklasa
Derby Łodzi
Po ponad 10 latach derby Łodzi powracają do terminarza najwyższej klasy rozgrywkowej w Polsce. ŁKS Łódź awansował do Ekstraklasy po trzech latach, natomiast Widzew dołączył do najwyższej klasy rozgrywkowej rok temu (wcześniej ostatni raz grał w Ekstraklasie w sezonie 2013/2014). Oba zespoły zapowiadają się najwyżej na średniaków ligi, co zwiastuje zaciętą walkę o punkty.
21:15 - Włochy - Coppa Italia
Derby delle Isole (Derby Wysp)
Na początku sezonu, w pierwszej rundzie Coppa Italia (Puchar Włoch) odbędą się Derby delle Isole (Derby Wysp). Cagliari Calcio, reprezentujące Sardynię, będzie faworytem w starciu z Palermo z Sycylii. W poprzednim sezonie oba kluby rywalizowały w Serie B (druga liga), jednak awans do elitarnej Serie A wywalczyli piłkarze Cagliari.
21:30 - Hiszpania - La Liga
Athletic Bilbao vs. Real Madryt
El Viejo Clásico (Stare Clásico)
Rywalizacja baskijskiego Athletic Bilbao z Realem Madryt określana jest mianem El Viejo Clásico. Przez długi czas był to najczęściej rozgrywany mecz w historii hiszpańskiej piłki nożnej (do 2011 roku liczba meczów El Viejo Clásico przewyższała El Clásico pomiędzy Realem i Barceloną). Tradycyjne starcie będzie pierwszym ligowym meczem edycji 2023/2024 dla Athletic Bilbao i Realu.
22:00 - Argentyna - Primera Nacional (2. Liga)Club Atlético Atlanta vs. Chacarita Juniors
Clásico de villa Crespo
El Clásico de Villa Crespo to nazwa piłkarskich derbów pomiędzy Club Atlanta i Chacarita Juniors z dzielnicy Villa Crespo w Buenos Aires. Drużyna Chacarita rozgrywa obecnie swoje mecze na stadionie w dzielnicy Villa Maipú, ale od lat 20. do 40. kluby miały swoje siedziby tuż obok siebie. Ich boiska oddzielał jedynie mur. Obecnie El Clásico de Villa Crespo odbywa się w drugiej lidze argentyńskiej.
Niedziela 13 sierpnia
18:30 - Belgia - Jupiler Pro League
Derby Walonii (Wallon derby)
Belgia jako kraj podzielona jest na Flandrię (na północy, gdzie mówi się po flamandzku, dialekcie języka niderlandzkiego) i Walonię (na południu, gdzie dominuje język francuski). Granica ta jest również widoczna w piłce nożnej. Kluby flamandzkie odnoszą większe sukcesy, podczas gdy kluby walońskie stanowią zdecydowaną mniejszość w lidze. Tradycyjnymi uczestnikami najwyższych belgijskich rozgrywek reprezentujących walońską część Belgii są Royal Charleroi Sporting Club i Standard Liège (po czesku Lutych). Z tego względu ich mecz określany jest mianem derbów Walonii. Oba kluby nie najlepiej weszły w nową edycję Jupiler Pro League. Charleroi po dwóch kolejkach ma na koncie jeden punkt, Lutych jest jak na razie bez punktu.
22:30 - Paragwaj - Primera División
El Clásico del fútbol Paraguayo (El Clásico paragwajskiej piłki nożnej)
Clásico (lub Superclásico) paragwajskiej piłki nożnej to starcie dwóch najbardziej utytułowanych klubów z największą liczbą fanów w całym Paragwaju. Są to Club Cerro Porteño i Club Olimpia, oba z siedzibą w stolicy kraju Asunción. Od 1913 roku rywalizowały ze sobą w 450 meczach, z czego Olimpia wygrała 161 razy, Cerro Porteño 154 razy, a derby zakończyły się remisem 135 razy.
Poniedziałek, 14 sierpnia
1:00 - Ekwador - Serie A
Superclásico de Quito
Rywalizacja pomiędzy ekwadorskimi klubami Aucas i LDU Quito, mającymi swoje siedziby w stolicy Ekwadoru, określana jest mianem Superclásico de Quito. Quito jest domem dla innego dużego klubu, nawet bardziej utytułowanego niż LDU i Aucas, El Nacional. Jednak to między LDU i Aucas rozwinęła się większa rywalizacja w mieście. W pierwszej fazie ekwadorskich rozgrywek, rozgrywanych w pierwszej połowie roku, LDU Quito i Aucas dzieliły zaledwie dwa punkty. LDU Quito zakończyło rozgrywki na trzeciej pozycji, natomiast Aucas na piątej.