Radziecka marka dla świata
Dynamo Kijów zostało założone w 1927 roku jako jeden z oddziałów narodowego "ogólnozwiązkowej" organizacji sportowej byłego Związku Radzieckiego. Organizacja ta, której nadano "dynamiczną" i politycznie neutralną nazwę Dynamo, działała na terenie kraju pod zwierzchnictwem i kontrolą KGB (sowieckiego Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego). Oprócz nazwy, klub przyjął inną symbolikę instytucji - logo w kształcie litery "D", która w cyrylicy wygląda bardzo podobnie do alfabetu łacińskiego.
Emblemat Dynama, również zazwyczaj jasnoniebieski (często łączony z żółtym), jest dobrze znany fanom sportu dzięki innym (post)radzieckim klubom. Powstały one bowiem zarówno w ZSRR (Dynamo Moskwa, Dinamo Tbilisi, Dinamo Mińsk...), jak i w krajach tzw. bloku wschodniego. To znaczy tam, gdzie w drugiej połowie XX wieku władzę sprawowały partie komunistyczne silnie powiązane z Moskwą i sowieckim reżimem. Chorwackie Dinamo Zagrzeb czy (wschodnioniemieckie) Dynamo Drezno to przykłady wciąż bardzo znanych drużyn, podczas gdy w Czechach tę samą nazwę noszą Czeskie Budziejowice.
Zawodnicy takich klubów nie byli oficjalnie zatrudniani jako sportowcy w Związku Radzieckim, ale byli częścią formacji zbrojnych. Wszystkie organizacje pod jednolitą marką (lub inne oparte na podobnej zasadzie, jak polska Gwardia) w Związku Radzieckim i innych krajach bloku wschodniego działały w ten sposób.
Szachtar - klub stachanowców
Klub znany dziś jako Szachtar powstał w Doniecku w 1936 roku z połączenia dwóch jednostek, przypadkowo nazwanych Dynamo - Dynamo Horlivka i Dynamo Stalino (Stalino było proradziecką nazwą Doniecka do 1961 roku). Rezultat fuzji otrzymał nazwę Stachanowiec Stalino, co było związane z propagandowym ruchem stachanowców, który narastał w momencie jego założenia.
Nazwa ruchu i jednostki piłkarskiej została zainspirowana osobą Aleksieja Stachanowa, górnika pracującego w obwodzie donieckim. Zasłynął on z niesamowitej wydajności pracy, która wielokrotnie przekraczała obowiązkowe normy. Podczas jednej zmiany podobno udało mu się przekroczyć ustalony limit aż 14 razy. Rządzący establishment stworzył kult osobowości Stachanowa, przedstawiając go jako wzór dla ludzi pracy. Członkowie ruchu Stachanowa, w pogoni za niezwykłymi wynikami pracy i pochwałami, często nie przestrzegali zasad bezpieczeństwa i nie używali specjalnie przystosowanego sprzętu roboczego.
Ich wysiłki często kończyły się poważnymi lub śmiertelnymi obrażeniami. Do dziś żywe jest określanie niezwykle pracowitych pracowników i pracownic mianem stachanowców, nie tylko w języku rosyjskim czy ukraińskim, ale także np. polskim czy czeskim.
W 1946 roku nazwa klubu została zmieniona na Szachtar, co tłumaczy się jako górnik. Podobnie jak Dynamo i inne organizacje reprezentujące niektóre zawody socjalistyczne (na przykład Lokomotiw, związek sportowy kolejarzy), Szachtar był jednym z "szablonów" ogólnozwiązkowych, tj. zrzeszających w szczególności górników. Ten w Doniecku jest klubem górników z ogromnego obszaru górniczo-przemysłowego Donbasu (nazwa pochodzi od rzeki Don i określenia zagłębia węglowego). Inne duże piłkarskie potęgi o nazwie Szachtar to drużyny z Karagandy w Kazachstanie i Soligorska na Białorusi.
Radziecka przeszłość, europejska przyszłość
W czasach Związku Radzieckiego Dynamo Kijów było zdecydowanie najlepszym reprezentantem Ukrainy. Należało do absolutnej czołówki radzieckich rozgrywek, a nawet było najlepszym klubem w historii radzieckiej ligi pod względem zdobytych tytułów. Zdobyło łącznie 13 mistrzostw ZSRR. Tym samym stał się cierniem w boku rządzącej Moskwy i wielkim rywalem czołowych moskiewskich klubów: Spartaka (12 mistrzostw), Dynama (11) i CSKA (7).
Kijowscy piłkarze odnosili sukcesy nawet na skalę europejską. W 1975 roku zdobyli Puchar UEFA, a 11 lat później Puchar Zdobywców Pucharów. W nieoficjalnym rankingu ukraińskich klubów w radzieckiej piłce nożnej, poprzednicy dzisiejszych drużyn Dnipro i Zoria Ługansk byli za kijowianami jako największe siły. Szachtar Donieck przez większość czasu należał do średniej ligi radzieckiej.
Nawet po upadku ZSRR i utworzeniu niepodległej Ukrainy, lokalna liga początkowo miała tych samych włodarzy. W latach 1993-2001 Dynamo wygrało ligę dziewięć razy z rzędu, a także dobrze radziło sobie w europejskich pucharach. Jednym z pamiętnych przykładów jest hat-trick Andrija Szewczenki w siatce Barcelony w wygranym 4:0 meczu na Camp Nou.
Jednak w latach 90. potęga górniczego klubu ze wschodniej Ukrainy również zaczęła rosnąć. Kulminacją było zdobycie pierwszego tytułu w 2002 roku i nie był to odosobniony sukces. Od tego czasu Szachtar nigdy nie zajął gorszego miejsca niż drugie w lidze ukraińskiej. A ponieważ Dynamo regularnie występowało w elitarnej dwójce, na początku XXI wieku narodziła się ogromna rywalizacja, znana obecnie jako derby "Klasyczny".
Europejskie starcie
W sezonie 2008/09 obaj rywale zmierzyli się ze sobą również na arenie europejskiej, w półfinale Pucharu UEFA. Mecz otwarcia w Kijowie zakończył się wynikiem 1:1. Rewanż w Doniecku zmierzał do tego samego wyniku, ale to bramka gospodarzy w 89. minucie ostatecznie rozstrzygnęła mecz. Szachtar zwieńczył swój sukces, wygrywając finał z Werderem Brema, stając się pierwszym (i jak dotąd jedynym) klubem w historii niepodległej Ukrainy, który triumfował w europejskim pucharze.
Cały kraj jest obecnie pod negatywnym wpływem wojny prowadzonej przez Rosję. Wschodni region był celem konfliktu znacznie dłużej, a walki w Donbasie rozpoczęły się już w 2014 roku, a Szachtar Donieck od tego czasu pozostaje bez stałego domu. Jego najnowocześniejsza arena dla ponad 50 000 widzów, która została otwarta w 2009 roku i gościła również mecze Mistrzostw Europy w 2012 roku, niestety służyła piłce nożnej tylko przez pięć lat. Obecnie stadion został zawłaszczony jako "narodowy" Donieckiej Republiki Ludowej, ale nie jest używany. Parokrotnie w arenę trafiały pociski i mimo remontów stan budynku nie jest znany.
Od tego czasu Szachtar zamienił kilka miast na Ukrainie i za granicą na swoje mecze domowe. Arena Lwów w zachodniej Ukrainie służy teraz jako jego "azyl". Grał również w Charkowie, Użhorodzie, a nawet na Stadionie Olimpijskim w Kijowie, gdzie jego największy rywal rozgrywa swoje domowe mecze. Klasyczne derby zamieniają się więc momentami w miejskie derby, oczywiście w cudzysłowie. W zeszłym sezonie Hirnyky przenosili swoje mecze w europejskich pucharach na stadion Wojska Polskiego w Warszawie, a w obecnym sezonie swoje domowe mecze w Lidze Mistrzów rozgrywają na Volksparkstadionie w Hamburgu.
Pomimo konieczności szukania schronienia daleko poza Donieckiem, konsekwentnie utrzymują niezwykle wysoki poziom wyników. Po tym, jak sezon ligi ukraińskiej 2021/22 został odwołany z powodu wojny, Szachtarowi udało się zdobyć kolejny tytuł mistrzowski w 2023 roku. Ostatnim przedwojennym mistrzem było Dynamo Kijów. Aby dowiedzieć się, jaki będzie wynik pierwszych klasycznych derbów sezonu 2023/24, śledź Livesport. Mecz rozpocznie się w piątek o godzinie 16:00 na Stadionie Olimpijskim w Kijowie.
Następne derby tygodnia
Środa, 1 listopada i sobota, 4 listopada
Czechy - Puchar MOL i Fortuna Liga
Małe derby Pragi
Sparta i Slavia to najwięksi rywale w Pradze i całych Czechach. Pojedynki pomiędzy innymi klubami ze stolicy a jedną z dużych praskich "S" lub pomiędzy sobą nawzajem nazywane są "małymi derbami Pragi". Bohemians i Sparta zmierzą się ze sobą nawet dwa razy w ciągu tygodnia - najpierw w pucharze, a w weekend w lidze.
Czwartek, 2 listopada
Białoruś - Wyszejszaja Liha
BY Clasico (Białoruskie Clasico)
Dinamo Mińsk ze stolicy Białorusi rządziło lokalną piłką nożną w czasach ZSRR, a następnie w latach 90. XX wieku. BATE, klub z Borysowa, małego miasteczka niedaleko Mińska, sponsorowany przez "Borisov Automobile and Tractor Electrical Parts" (BATE), jest następcą hegemona. W obliczu czasowego odcięcia białoruskich klubów od europejskich rozgrywek i utraty części zagranicznych piłkarzy, obie drużyny prezentują dziś znacznie niższy poziom niż w niedawnej przeszłości, ale w skali kraju pozostają potentatami.
Rumunia - Cupa Romaniei
Derbiul Clujului (Derby Klużu)
Kluż-Napoka jest trzecim co do wielkości miastem w Rumunii i stolicą regionu Transylwanii. Jest domem dla dwóch tradycyjnych klubów, CFR Cluj i Universitatea Cluj. Ich ostatnie derby w lidze zostały wygrane przez piłkarzy CFR w sierpniu po strzelaninie 4:3. Teraz dwaj rywale zmierzą się także w krajowym pucharze.
Austria - Puchar ÖFB
Grazer Derby (derby Grazu)
W Pucharze Austrii odbędzie się walka o Graz. Grazer AK, obecnie występujący w drugiej lidze, ostatni raz zmierzył się ze Sturmem w najwyższej klasie rozgrywkowej w 2007 roku. Ostatnie derby we wszystkich rozgrywkach to jednak mecz z 2022 roku, kiedy to obie drużyny spotkały się również w pucharze. Sturm wygrał wówczas 1:0. Czas na powtórkę czy rewanż?
Sobota 4 listopada
Niemcy - Bundesliga
Borussia Dortmund - Bayern Monachium
Der Klassiker ("Klasyk")
Starcie pomiędzy Borussią Dortmund i Bayernem Monachium to największy mecz w niemieckiej piłce nożnej. Bayern zdobył 33 tytuły, Borussia zajmuje trzecie miejsce w tabeli historycznej (osiem). 1. FC Norymberga ma o jeden triumf więcej (ale ostatni raz wygrała ligę w 1968 roku i obecnie występuje w drugiej Bundeslidze). Biorąc pod uwagę ostatnie wiosenne "derby Niemiec" i okoliczności wypuszczenia z rąk mistrzostwa przez BVB, okazja do rewanżu wydaje się idealna. Tylko czy możliwa do wykorzystania?
Brazylia - Serie A
Clássico das Multidoes (Klasyk Tłumów)
Największe derby brazylijskiego miasta Belo Horizonte to mecz pomiędzy Atlético Mineiro i Cruzeiro. Większym rywalem Atlético była niegdyś América FC, obecnie drugoplanowa. Mecz ten tradycyjnie przyciąga największą liczbę widzów, dlatego też nosi przydomek Clasico of Crowds (co jest również powszechną nazwą innych derbów w innych częściach Brazylii).
Niedziela, 5 listopada
Czechy - Fortuna liga
Śląskie derby
Czeski Śląsk jest jednym z trzech historycznych krajów w Republice Czeskiej (pozostałe dwa to Czechy właściwe i Morawy). W piłce nożnej reprezentują go głównie trzy kluby - Baník Ostrawa, Karwina i Opawa. W latach 2018-2021 wszystkie z nich brały nawet udział w najwyższych czeskich rozgrywkach.
Niemcy - 2. Bundesliga
Hannover 96 - Eintracht Brunszwik
Niedersachsen Derby (derby Dolnej Saksonii)
Hannover i Braunschweig znajdują się 70 km od siebie w kraju związkowym Dolna Saksonia w północnych Niemczech. Czołowe kluby z obu miast rywalizowały ze sobą ostatnio w drugiej Bundeslidze. Obecny sezon nie jest wyjątkiem. Eintracht zajmuje obecnie ostatnie miejsce w tabeli z zaledwie pięcioma punktami.
Boliwia - Division Profesional
Club Blooming - Oriente Petrolero
Clásico cruceno (Derby o Santa Cruz de la Sierra)
Miasto Santa Cruz de la Sierra jest drugim co do wielkości w Boliwii. Jest domem dla ponad dwóch milionów mieszkańców, a także dla czterech drużyn pierwszoligowych: Blooming Club, Oriente Petrolero, Real Santa Cruz i Royal Pari. Blooming i Oriente są najsilniejszymi z nich, więc ich mecz jest również największymi derbami miasta.
Poniedziałek, 6 listopada.
Brazylia - Serie A
Clássico da Amizade (Friendly Clásico)
Derby lub "clasicos" są często bardzo napiętymi meczami w Brazylii. Jednak pojedynek pomiędzy Vasco da Gama i Botafogo, dwoma klubami z Rio de Janeiro, jest wyjątkiem. Pomimo tego, że są rywalami, ich potyczki i ogólne relacje między kibicami zazwyczaj nie powodują żadnych problemów. To "przyjacielskie clásico" stanowiące wyjątek od reguły.
Wtorek, 7 listopada
Irlandia Północna - Puchar Ligi
Ballymena United - Coleraine FC
Derby A26
Nazwa derbów pomiędzy Ballymena United i Coleraine FC pochodzi od autostrady A26, która łączy oba miasta na północy Irlandii Północnej. W bieżącym sezonie obie drużyny spotkały się już dwukrotnie. Pierwsze derby wygrało Coleraine, a drugie Ballymena. Teraz rywale zmierzą się ze sobą w półfinale Pucharu Ligi.
Derby Wielkiej Dwójki
Półfinał Pucharu Ligi w Irlandii Północnej przyniesie również największe derby kraju. Zmierzą się ze sobą tak zwana Wielka Dwójka z Dublina - Linfield i Glentoran. Oba są najsilniejszymi i najbardziej utytułowanymi klubami w Irlandii Północnej. Linfield zdobyło 56 tytułów mistrzowskich, a Glentoran było górą 23 razy.